Krisis sa langis, kalokohan

Kung gusto talaga ng gobyerno na mapigil ang pagtaas ng presyo ng langis, maraming paraan. Ang kaso, marami pang ibinibigay na dahilan.

Ilang-Ilang D. Quijano / Noel Sales Barcelona
Pinoy Weekly, Taon 6 Blg 44
Nobyembre 22, 2007

PASKO nang gutom ang sambayanan. Aginaldo kasi ng gobyerno ni Pangulong Arroyo, pagtaas ng presyo ng langis.

Nitong Nobyembre 17, itinaas ng mga kompanya ng langis ng P0.50/litro ang presyo ng gasolina at krudo. P1.00/kilo naman ang itinaas ng presyo ng LPG (Liquefied Petroleum Gas). Sa susunod na dalawang linggo, tataas pa ng P1.50/litro ang presyo ng lahat ng produktong petrolyo. Nauna nang itinaas ng P1.00/kada litro ang presyo ng gasolina at P0.50 naman ang presyo ng krudo noong Nobyembre 11 at 12.

Ang palaging dahilan: pagtaas ng presyo ng langis sa pandaigdigang pamilihan. Pumalo nitong buwan sa $99.04/bariles ang gasolina at $108.5/bariles ang krudo sa presyuhan ng Dubai (na pinagbabatayan ng mga kompanya ng langis sa Pilipinas).

Tumaas ang presyo dulot ng mga atakeng militar sa mga imprustrakturang panlangis sa Yemen at Afghanistan; banta ng masamang panahon sa North Sea na umano’y makakaapekto sa suplay ng langis; at papataas na pangangailangan sa langis sa taglamig.

’Pagpapaliwanagin’ ang lokal na mga kompanya ng langis sa ginawang mga pagtaas sa presyo, ayon kay Kal. Angelo Reyes ng DOE (Department of Energy). Tila wala kasing epekto ang paglakas ng piso kontra sa dolyar (lumalaro sa P43=$1) sa lokal na presyo ng inaangkat na langis.

Inamin ni Reyes na walang kapangyarihan ang Malakanyang na pigilan ang pagtaas ng presyo ng langis dahil sa deregulasyon ng industriya. Sa halip, iminungkahi ng kalihim ang pagtitipid sa konsumo ng kuryente gaya ng pagbabawas sa paggamit ng dekorasyong ilaw ngayong Pasko.

ODL at ‘kainutilan’

Hindi nakakatawa kundi nakakagalit ang mungkahi ni Reyes na nagpapakita ng kainutilan ng gobyerno, ayon kay Steve Ranjo, pangulo ng Piston (Pagkakaisa ng mga Samahan ng Tsuper at Opereytor Nationwide). Sa Nobyembre 26, ikakasa ng Piston at iba pang sektor ang pambansang kilos-protesta laban sa pagtaas ng presyo ng langis.

“Malinaw ang solusyong matagal na naming ipinagsisigawan pero hindi pinapansin: pagbasura sa ODL (Oil Deregulation Law),” sabi ni Ranjo.

Tumaas nang 535% ang presyo ng mga produktong petrolyo simula nang ipatupad ang ODL noong 1995, ayon sa pag-aaral ng Ibon Foundation. Matindi ang pagtaas ng presyo ng langis sa ilalim ng rehimeng Arroyo mula noong 2001.

Sa ODL, hindi na kailangang aprubahan pa ng gobyerno ang pagtaas ng presyo ng langis. Naging malaya ang lokal na mga kompanya ng langis na itaas ang presyo ngayong taon nang 16 beses sa gasolina (P9/litro), 13 beses sa krudo (P6.50/litro), at 13 beses sa LPG (P3.36/kilo).

Marami sa mga pagtaas ng presyo ang overpriced batay na rin sa sariling kalkulasyon na ginagamit ng industriya ng langis. Ayon sa Ibon Foundation, mula 2000 hanggang 2007, umabot sa P4.55/litro kada taon ang sobrang singil ng lokal na mga kompanya ng langis.

Tubong-lugaw

Hindi indikasyon ang kalkulasyong ginagamit ng industriya ng langis ng tunay na pandaraya ng dambuhalang mga kompanya ng langis, ayon sa Ibon Foundation.

Sa kalkulasyon ng nasabing think-tank, umaabot sa $52 – $54 sa bawat bariles ng krudong naibebenta ang tubo ng malalaking dayuhang transnasyunal na korporasyon o TNC (transnational corporation) ng langis. Sa presyong $75.42/bariles ng krudo sa Dubai noong Oktubre, ang ginastos lamang para dito ay $3 – $4 sa exploration cost o halaga ng eksplorasyon, $7 – $8 sa production cost o halaga ng produksiyon, at $11 sa royalties o kabayaran sa Opec (Organization of Petroleum Exporting Countries), o $21 – $23.

Sadyang tubong-lugaw ang transfer pricing o artipisyal na pagpapalobo sa presyo ng langis habang dumaraan ito iba’t ibang yunit ng iisang TNC. Sa bawat yugto – mula eksplorasyon, pagdukal, pagbiyahe, pagproseso, pagbiyahe ulit patungo sa mga gasolinahan at pagbenta ng langis – dumaragdag nang dumaragdag ang presyo. Kopo ng TNC ng langis ang lahat ng tubo.

Kontrolado o monopolisado ng limang TNC ng langis ang pandaigdigang industriya. Ito ang kartel ng Exxon Mobil (US), Royal Dutch Shell (UK-The Netherlands), British Petroleum (UK), Chevron (US), at Total (France). Pag-aari ng nasabing mga TNC ang tatlong malalaking lokal na kompanya ng langis na Shell, Petron, at Caltex o tinatawag na Big Three.

Bilyun-bilyong dolyar kada taon ang kita ng mga TNC ng langis. Lumalago pa ito kada taon. Ang Big Three pa lamang, tumaas ang kita nang 133% mula 2003 hanggang 2005 noong kumita ang mga ito ng P11 Trilyon, batay sa datos ng Top 1000 Corporations ng Business World.

Di kulang ang suplay

Pinalolobo pa ng ispekulasyon ang kita ng mga TNC ng langis. Ispekulasyon ang tawag sa pagpepresyo ng langis batay sa iba’t ibang salik na diumano’y makakaapekto sa suplay at pangangailangan sa hinaharap ng langis, na isang “futures commodity.”

Kapag may giyera o napipintong giyera sa mga bansang may reserba ng langis, sinasabi ng mga ispekulador na tataas ang presyo ng langis. Gayundin kapag masama ang panahon at mahirap magdukal ng langis. O kapag tinatantiya ng mga ispekulador na tataas ang pangangailangan sa langis.

May kinalaman din ang halaga ng dolyar sa pagtatakda ng presyo ng langis. Agad na “ihinuhula” ng mga ispekulador ang pagtaas ng presyo ng langis dahil sa pagbagsak ng ekonomiya ng US na nagbubunsod din sa pagbaba ng halaga ng pera nito at pagbaba naman ng presyo kapag “nakakabangon” ang US.

Itinatakda ang presyo ng langis sa futures market, merkado na kontrolado ng maliit na grupo ng mga mangangalakal at ispekulador. Ito ay ang IPE (International Petroleum Exchange) at Nymex (New York Mercantile Exchange). Sinasabing “artipisyal” ang pagtaktakda ng IPE at Nymex sa presyo ng langis dahil hindi ito nakabatay sa aktuwal na suplay at pangangailangan.

Kung tutuusin, walang kakulangan sa suplay ng langis. Ayon mismo sa 2007 World Oil Outlook ng Opec, “Sapat ang mga rekurso para matugunan ang pangangailangan sa hinaharap.” Tinataya ng Opec na tataas ang produksiyon nito sa 53 mb/d (milyong bariles kada araw) sa 2010, 38 mb/d sa 2020 at 49 mb/d sa 2030. Sa Opec nagmumula ang 77% ng pandaigdigang suplay ng langis.

“Mahirap paniwalaan na may krisis sa langis. Kung tutuusin, may sobrang suplay pa nga. Lumalabas na ang bagong opensiba ng pagtaas ng presyo ng langis ay paghahabol lamang ng mga TNC ng langis sa supertubo bago magtapos ang taon,” sabi ni Ranjo.

Alternatibo sa deregulasyon

Muling inihain ni Sen. Jamby Madrigal sa ika-14 na Kongreso ang panukalang batas para ibasura ang ODL. Aniya, “Hirap at gutom na ang taumbayan. Paano natin sasabihin sa kanila na magsakripisyo kung ang mga lider ay hindi ginagawa ang lahat para protektahan sila (laban sa pagtaas ng presyo ng langis)?”

May katulad na panukalang batas na magkakatuwang na inihain ng mga kongresista ng progresibong mga party-list na Bayan Muna, Anakpawis, at Gabriela.

Pero ayon kay Ranjo, “Hindi gagalawin ng Kongreso ang nasabing batas hangga’t hindi ito iuutos ng Malakanyang – at malabo ito dahil kapit sa poder si Arroyo. Kinakabig niya ang suporta ng malalaking dayuhang kompanya, kabilang na ang mga TNC ng langis. Kailangang tanggalin siya para mabigyang-daan ang mahahalagang reporma gaya ng pagbabasura sa ODL.”

Inaaral din ng Malakanyang at DOE ang pagpapababa o pag-alis sa taripa ng inangkat na langis para mapababa ang presyo nito. Pero ang panawagan ng Piston, ang 12% E-Vat (Expanded Value-Added Tax) ang dapat alisin sa presyo ng langis. Ang taripa, binabayaran ng lokal na mga kompanya ng langis. Ang E-Vat, binabayaran ng taumbayan.

Kung seryoso umano ang gobyerno na itigil ang pagtaas ng presyo ng langis, maraming alternatibo sa deregulasyon. Kabilang dito ang sentralisadong pagbili ng inaangkat na langis, commodity swap at iba pang di-tradisyunal na kasunduang pangkalakal, buffer fund at suplay para saluhin ang epekto ng biglaan at malakihang pagtaas sa pandaigdigang presyo ng langis, pagbawi sa Petron, at aktibong paglahok ng Estado sa pagrerepina – tungo sa pagsasabansa ng industriya ng langis.

Sabi nga nila, kapag gusto, may paraan; kapag ayaw, maraming dahilan.

Tsuper sa pasahero: ‘Sa gobyerno tayo magalit, wag sa isa’t isa’

HABANG taas nang taas ang presyo ng langis, lagi namang nagkakainisan ang mga tsuper at pasahero. Ang una, dahil lumiliit ang kita at nakaka-engkuwentro pa ng mga pasaherong kulang o ayaw magbayad. Ang huli, dahil wala nang badyet para sa pamasahe at nakaka-engkuwentro pa ng tsuper na ayaw o kulang magsukli.“Pinag-aaway talaga ng gobyerno ang mga mamamayan,” ayon kay Jovito Pulmon, pangulo ng Proqdoa (Project 2-3-Quiapo Drivers and Operators Association)-Piston. Pahayag ni Jovito, pinaiintindi nila sa kanilang mga pasahero ang kanilang kalagayan tuwing humihingi ng dagdag-pasahe na hindi nila ginusto pero kailangan para mabuhay. Noong Oktubre, nagsampa sa LTFRB (Land Transport Franchising Regulatory Board) ang Piston ng petisyong P1.00 dagdag sa kasalukuyang P7.50 pamasahe. Ang ibang mga grupong pantransportasyon, P1.50 dagdag-pasahe ang inihaing petisyon. Pangunahing apektado sa pagtaas ng presyo ng langis ang mga tsuper. Daing nila, P200 hanggang P300 kada araw na lamang ang kinikita nila, mula sa dating P500 hanggang P600. Hindi pa sumisikat ang araw, namamasada na ang mga tsuper. Bandang alas-otso ng gabi na sila makaka-boundary. Kailangan nilang kumayod pa hanggang alas-10 o alas-12 ng hatinggabi para lamang may maiuwi sa kanilang mga pamilya. “Kain lang talaga ang pahinga. ’Yung katawan, bumibigay dahil sa sobrang pagmamaneho,” kuwento naman ng tsuper na si Christopher Ladosa. Gayundin, iniintindi ng mga tsuper ang kalagayan ng kanilang mga pasahero. Lubhang apektado rin ang mga ito sa pagtaas ng presyo ng langis na nagdudulot ng implasyon o pagtaas sa presyo ng batayang mga bilihin at serbisyo. “Mahahalata mo naman sa pasahero. Minsan wala ka talagang mapiga. Kapag ganoon, hinahayaan ko na. Maaawa ka rin kasi. Hindi naman tumataas ang sahod at maraming walang trabaho,” sabi ni Edwin Layba, board member ng Proqdoa-Piston. Kapag tumataas ang presyo ng langis, nawawalan ng ganang magmaneho si Edwin. “Minsan gusto mo na lang bumalik sa probinsiya para makaiwas sa problema ng transportasyon. Pero sa sakahan naman, mahal ang abono. Doon ka naman pagsasamantalahan,” aniya. Bihasa sina Jovito, Cristopher, at Edwin sa tunay na mga salik sa pagtaas ng presyo ng langis: ang “pagpapakatuta” umano ng gobyernong Arroyo sa mga TNC ng langis na pinapangunahan ng “imperyalistang” US. Ito ang ipinapaliwanag nila sa mga kapwa-tsuper, gayundin sa mga pasaherong handang makinig. “Sana magkaroon ng mahigpit na pagkakaisa ang lahat ng mamamayan laban sa pagtaas ng presyo ng langis. Dapat ipukol ang galit natin sa gobyerno, hindi sa isa’t isa,” sabi ni Jovito. Sa malawakang kilos-protesta ng mga tsuper sa Nobyembre 26, sasama ang mga manggagawa, estudyante, kababaihan, at iba pang sektor. May diskuwento man sa pasahe, apektado pa rin sa pagtaas ng presyo ng langis ang mga estudyante na konsiyumer. “Kahit ang sinasabi ng gobyerno na pagtitipid sa konsumo ng kuryente, nakakaapekto sa aming pag-aaral,” sabi ni Eleanor de Guzman, tagapangulo ng Anakbayan.